Bazı maddeler zararlı olmadığı halde bazı kişilerde herhangi bir temas halinde aşırı reaksiyon görülebilmektedir. Allerjen adı verilen bu maddeler, bağışıklık sistemimizle temas ettiğinde, zararlı olmamasına rağmen vücut bu maddeye karşı aşırı miktarda antikor koruyucu madde üretir. Bu duruma alerji adı verilir.
Alerjik bir bünyesi olan kişilere de atopik denilmektedir. Bağışıklık sistemimiz allerjen maddeyle bir kere temasa geçtiğinde aşırı reaksiyon göstermekle beraber hafızasına kaydeder. Böylelikle bir dahaki sefer o maddeyle karşılaştığı zaman, önceden hafızasına alması ve tanıması nedeniyle hemen koruyucu madde üreterek aşırı duyarlılık göstermektedir.
Allerjen Nedir?
Organizmada kendisine karşı özgün antikor oluşturan maddelere antijen denir. Bu antijen, allerjik bir durum geliştirdiğinde o antijene allerjen denir. Allerjenler normalde çoğu insan için zararsız partiküllerdir. Ancak atopik yani allerji gelişimine yatkın bünyeli kişilerde allerjik hastalıklara neden olurlar.
Allerjik hastalıklar genetik yatkınlık ve çevresel etkenlerin bir arada bulunmasıyla gelişen kronik rahatsızlıklardandır, bu nedenle insandan insana bulaşmazlar ve taşınmazlar toplumun %30 unda allerji vardır.
En Sık Rastlanan Allerjenler Nelerdir?
Allerjenler 5 ana grupta toplanabilir:
1. İlaç allerjenleri
2. Mesleki allerjen
3. Besin allerjileri
4. Böcek allerjileri (en sık arı allerjisidir sivrisinek diğer sokucu hayvanlar hamam böceği dışkısı allerjiktir)
5. Çevresel allerjenler:
a. Ev tozu akarları
b. Polenler (havadaki miktarı ve havada kalma süresi allerjinin ortaya çıkışında önemlidir. Havada kalmayan polenler allerjiye neden olmaz. Ayrıca bazı bitkilerin polen yapısı birbirine benzediğinden bu bitkilere karşıda allerji görülebilir.
c. Küf mantarları
d. Hayvan allerjenleri (kedi köpek kuş tüyü kılları)
Allerjik Hastalıklar
Allerjik rinit (allerjik nezle): Toplumun%10 unda allerjik rinit vardır. Neden olan allerjenler ev tozu akarları hamam böcekleri. Kedi köpek tüyleri ve mantar sporlarıdır
Rinit belirtileri: Hastada burun akıntısı ve tıkanıklığı hapşırma burun kaşıntısı koku almada azalma gibi belirtilerdir
Mevsimsel Allerjik Rinit (Saman Nezlesi)
Ağaç poleni, çayır poleni ve yabani ot polenlerine karşı allerji gelişmesi sonucunda ortaya çıkar. Bu allerjenler atmosferde yoğun olduğu dönemlerde şikayetler belirgin hale gelir. Bahar alerjisi olarak da anılmaktadır.
Mesleksel Allerjik Rinit
Çalışma ortamındaki allerjenlere ya da iritan maddelere bağlıdır. Hapşırma burun akıntısı ve tıkanıklığı gibi allerjik rinit bulguları çalışma ortamına girdikten sonra ortaya çıkar
Allerjik Konjunktivit
Gözlerde kızarıklık yanma batma şişlik ve gözyaşı salgısının artması gibi şikayetlere neden olur.
Astım
Astımda hava yolları her türlü uyarana karşı (allerjenler enfeksiyonlar kokular sigara dumanı) hassas hale gelir uyaranlar hava yollarında daralmaya sekresyon artışına neden olur hastada nefes darlığı hırıltılı solunum öksürük balgam çıkartma şikayetleri olur
Gıda Alerjisi
Gıdalar, soğuk içecekler, şaraplar, fırınlanmış ve dondurulmuş gıdalar, deniz ürünleri, reçeller, jöleler, kurutulmuş meyvelerin tazeliğinin ve renginin korunması amacıyla kullanılan sülfitler koruyucu olarak konulan benzoatve parabenler, antioksidanlar, renk vermek için kullanılan tartrazin(E102), salam sosis işlenmiş et balık ürünlerinde bozulmayı önlemek ve lezzet arttırmak için kullanılan nitratlar nitritler, aspartam gıda allerjisine neden olabilen maddelerdir
Besin allerjenleri içinde en sık rastlananı çocuklar için inek sütüdür bunun nedeni de inek sütünde anne sütünde bulunmayan beta laktoglobulin isimli proteindir ayrıca yumurta deniz ürünleri fıstık tahıllar kivi besin alerjisine neden olabilir. Besin allerjisi bulguları genelde karın ağrısı ishal gaz kusma ağızda şişme ile gelir
Atopik Dermatit:
Allerjik egzama olarak adlandırılır. Deri kuru kaşıntılı kızarık ve yangılıdır. Belirtiler genellikle dirsek çukuru diz arkası el bileğinin iç kısmı ayak üzeri kulak kenarları boyun ve göz çevresinde görülür. Etkilenen deri bölgeleri kaşıntılıdır. Kaşınan bölgelerde deri zamanla kalınlaşır, üzerinde pulcuklar oluşur. Bazen kaşıntılı deri bölgeleri üzerinde kabarcıklar ve enfeksiyon görülebilir
Ürtiker ve Anjioödem
Ürtiker(kurdeşen)etrafı kızarık ortası soluk yüzeysel ve kaşıntılı cilt döküntüleridir. Döküntü birden başlar, kaşıntılı kabarık plaklar şeklindedir. Akut ürtikerde genellikle 24 saat içinde düzelir, kr ürtikerden az 6 hafta sürer. Ürtikeri oluşturan etken eğer cildin daha derin katmanlarını etkilerse ANJİOÖDEM denilen tablo ortaya çıkar, cildin gevşek bölgelerinde ortaya çıkan sınırları belirsiz doku şişliği şeklindedir
Lateks Alerjisi, Temaz Allerjisi (Kontakt Egzama)
Lateks içeren ürünlerin temas ettiği deri yüzeylerinde kızarıklık kaşıntı sulanma ve kabuklanma şeklinde belirti veren bir allerjidir. Bu tür allerjilerde lateks proteinlerinden ziyade, doğal lateks maddesinin işlenmesi sırasında kullanılan merkaptobenzodiazol, tiuram ve karbamat gibi maddeler sorumludur. Ama temas egzaması nedeniyle cilt bütünlüğü bozulduğundan bu hastalarda lateks proteinlerinin cilt çatlaklarından emilmesiyle zaman içinde gerçek lateks allerjisi ortaya çıkar
İlaç Alerjisi
Savunma hücreleri yabancı maddeler olarak alınan ilaçları tanırlar ve vücuda ilaç alındığında bu nedenle allerjik tepkime oluşabilir. Tüm ilaçların alerji oluşturabilme potansiyelleri bulunmaktadır.
İlaca Bağlı Alerjide Oluşan Belirti Ve Bulgular:
Anaflaksi: İlaç alımı sonrasında görülebilecek en tehlikeli tepki türüdür dakikalar içinde ortaya çıkabilir tansiyon düşüklüğü vücutta kızarma ve kabarma boğazda tıkanıklık (larinksödemi)bilinç kaybı nefes darlığı hırıltı görülür hemen tedavi edilmezse yaşamı tehdit edici özelliği vardır
İlaç Ateşi: Beraberinde ciltte döküntülerde olabilir.
Vaskulit: Ciltte özellikle bacaklarda ve kalça bölgesinde döküntüler ve beraberinde ateş kas ağrısı eklem ağrısı halsizlik olur
Serum Hastalığı: İlaç alımını takiben 6-21 gün sonra görülür, ateş halsizlik ciltte döküntüler lenf bezlerinde büyüme olur
Diğer Bulgular: Kızamık benzeri döküntü, öksürük, boğazda kaşıntı, burunda akıntı, tıkanma, bulantı kusma, kramp tarzı ağrı görülebilir
Allerjik Hastaların Uyması Gereken Kurallar
Küfler ve ev tozu akarları nemli ortamlarda kolayca ürediklerinden ev güneş görmeli rutubetsiz ve aydınlık olmalı
Odalarda toz tutulmasına neden olabilecek fazla eşya halı bulundurulmamalı
Yün kuş tüyü ile doldurulmuş minder yastık yorgan yatak kullanılmamalı, çift nevresim kılıf geçirilmeli
Yatak odasında süs bitkileri bulundurulmamalı
Çamaşır suyu boya kokusu kimyasal temizlik maddelerinin kullanıldığı yerlerden uzaklaşılmalı ev iyi havalandırılmalı
Parfüm oda ve saç spreyleri deodorantları kullanılmamalı
Boyalı ve katkı maddeli gıdalardan uzak durulmalıdır
Adrenalin Oto Enjektörü
Anafilaktik reaksiyonların acil tedavisi için geliştirilmiş otomatik şırıngadır. Anaflaksi bulguları ortaya çıktığında (boğazda tıkanıklık nefes almada zorluk ciltte kaşıntı kızarıklık baş dönmesi bulantı gibi belirtiler ortaya çıktığında) kullanılmalıdır. Bu tedavi sadece zaman kazanmak içindir, geçici tedavidir, derhal en yakın sağlık kuruluşuna başvurarak tedavinin tamamlanması sağlanmalıdır.